Esnek çalışma imkânı sunan firmalar iktisadi hayatta çalışanlar için esnek çalışma saatleri sunmaktaydı. Ancak bu coronavirüs salgınıyla bozuldu.

Geçtiğimiz Çarşamba günü 51 yaşındaki Jaime Maldonado Nissan marka kiralık arabasını Uluslararası San Francisco Havalimanı önüne çektiğinde saatler sabah 11’i biraz geçiyordu. Lyft (Birleşik Devletler’de ve Kanada’da Uber gibi çalışan bir firma) ona yolcu alması için bir sinyal vermesini beklemek için önünde uzun bir zaman (yaklaşık iki saat) vardı.

Çok fazla sayıda olmayan jetler, ki bu da salgından önce müşteri için havalimanı dışında sadece 20 ila 40 dakika arasında bekleyen Maldonado için yeterli sayıda olmayan yolcu demekti,  arada sırada kafasının üzerinden gürüldeyerek geçmekteydi. Son zamanlarda giymeye başladığı boynunda takılı maskeyi ağzına kapatıp zaman geçirmek için arabasından inip diğer sürücülerle laflamaya gitti.

Dakikalar aktıkça Maldonada yarın çocuklarımı doyurmak ve arabama benzin koymak için ne yapacağım diye yüksek sesle düşünmekteydi. Dediğine göre; ayın başındayken sıradan bir haftada normalde 100 olan müşteri sayısı 50’ye düşmüştü ve Lyft’in arabası için alacağı kira miktarı da yarı yarıya 600$’a düşmüştü.

Koronavirüs salgını esnek ekonomide çalışan serbest meslek sahipleri (artık kolaylığın ötesinde gündelik hayatın bir parçası olan Uber ve Lyft sürücüleri, yemek teslim kuryeleri ve TaskRabbit  mobilya montajcıları) için kırılgan bir durum arz ediyor. Tam zamanlı çalışanlar değil ancak serbest çalışanlar olarak sınıflandırılan bu çalışanlar kriz anlarında hayati olan temin altına alınmış maaş, hastalık ödeneği ve sağlık sigortası gibi koruyucu önlemlere oldukça az sahiptirler.

DoorDash ve Uber gibi şirketler aşağı yönlü iktisadi durumlar boyunca çalışanlarına can damarları olabilecek esnek çalışma sağlayabilmeleri üzerine kendilerini konumlandırmışlardı. Avrupa ve Birleşik Devletlerden 20 adet taksici ve motokurye ile yapılan görüşmeler işin hiç de öyle olmadığı yönündeydi.

Söylenilenin aksine, salgın yayıldıkça serbest meslek sahiplerinin kazancı oldukça düştü ve sağlık güvencelerinin olmaması onları üzdü. Salgından dolayı kiralama, havayolları, oteller, restoranlar ve spor salonları gibi diğer birçok alan da ekonomik düşüşten nasibini aldı ve buralarda işçilerin geçici olarak işten çıkarılması işçileri oldukça etkiledi. Kamu Sağlığı Kurumları insanları virüsten tecrit etmek için sosyal izolasyonu tavsiye etseler dahi serbest meslek çalışanları faturalarını ödemek için diğer insanlarla fiziksel etkileşim kurmak zorundalar.

Birinci dereceden gelir olarak serbest mesleğe dayanan yaklaşık 15 milyon Amerikalı için federal düzenleme teklif eden Virgina eyaletinden demokratlardan Senatör Mark Warner  “Onlar hiçbir sosyal güvenceye sahip değiller.” tabiri yerindeyse “dımdımızlak ortada kalacaklar” dedi.

Son haftalarda serbest meslek sahiplerinin çalıştığı bazı şirketler çalışanları için temel korunma önlemleri ve el dezenfektanları gibi temizlik malzemeleri teminine başladı. Uber, Lyft, Instacart ve DoorDash eğer herhangi bir çalışan koronavirüs tanısı alırsa ve 14 gün boyunca evde kalması gerekirse çalışanların maaşlarını 14 gün için ödeyeceklerini söyledi. Uber ve Lyft ayrıca temizlik ürünlerini, toplu tüketim taleplerine ve ürünleri kuryelere dağıtmanın zorluğuna rağmen tüketiciye sağlamaya devam edeceklerini söylediler.

Ayrıca; Postmastes, DoorDash, Uber Eats ve Grunhub kuryeler yiyecek siparişlerini müşterinin adresine kapısının önüne onlarlar etkileşmeden bırakabilsinler diye “temas etmeksizin kurye” hizmetini yürürlüğe aldılar.

Küresel işlemleri yürüten Uber’in kıdemli başkan yardımcısı Andrew Macdonald “ Her meslek evden yapılamaz ve bu, kesinlikle faturalarını ödemek zorunda olan bizim sürücülerimiz ve kuryelerimiz için hakikat olan bir şeydir.”  ve “ Bizim yapmaya çalıştığımız şey bu meseleyi mümkün olan en güvenli şekilde gerçekleştirmektir. ”dedi.

O, Uber’de koronavirüs üzerine çalışan 30 kişinin olduğunu söyledi. Pazar günü şirket, sürücülere hastalık ödeneği alabilmeleri için bir site oluşturdu. Uber, bir doktordan ya da herhangi bir kamu sağlığı otoritesinden belge almaya ihtiyacı olan bir sürücü hasta olduktan veya izole olması istendikten sonra 30 gün içinde ona refakat edecek birisinin gönderileceğini söyledi.

Uber ve Lyft ayrıca sürücüler arasında araba paylaşımını kaldırdı ve Uber sürücüleri sadece gerekli olduğunda seyahat etmeleri konusunda uyardı.

Lyft’den bir sözcü Alexandra LaManna “ Lyft ile sürücülük yapanları desteklemek için oldukça sıkı çalışıyoruz ve ek çözümler için de hükümet yetkilileriyle koordinasyon içindeyiz. ”dedi.

Koronavirüs vakalarının büyük miktarda kümelendiği alanlarda çalışan serbest meslek çalışanları durumdan en çok etkilenenlerdir. İtalya, Milan’dan 57 yaşındaki dağıtma İtalya’da çalışmalarına izin verilen uygulamalarından biri olan Just Eat kullanarak burger, suşi ve diğer yemekleri dağıtan bir kurye olan Giovanni Marra işine devam ediyor.

İtalya’da 31.000’den fazla kişiyi enfekte eden koronavirüsü kapmaktan korkmakta olduğunu söylemesine rağmen, eski kasap Marra çalışmamanın iktisadi yükünden daha az olan sıhhi riski alarak şeytanla anlaşma yaptığını söylüyor.

O telefon görüşmesinde bize, “ Bu benim tek gelir kaynağım. Ayın sonunda ödemem gereken faturalarım ve kiram var. ” dedi. “ Yiyeceği hazırlayan kişi, teslim alan kişi veya restorandın dışında diğer sürücülerle grup olarak beklerken enfekte olabilirim. ”diye de belirtti.

Bir İngiliz firması olan Just Eat, hükümetin ve sağlık otoritelerinin tavsiyelerinin takip edildiğini ve “temas etmeksizin teslimat” seçeneğinin artık yürürlükte olduğunu söyledi.

New York valisi Bill de Blasio 8 Martta Queens’den 33 yaşında bir Uber sürücüsünün virüslü halde hospitalize edildiğini söyledi. Yetkililer yolcularını Long Island’a götüren adamın durumunun stabil olduğunu söyledi. Uber sürücünün hastalık ödemesi alacağını söyledi.

Amsterdam’dan Feres Dabouze adlı bir Uber sürücüsü virüs nedeniyle turizmin sert bir şekilde düştüğünü ve arabanın giderlerinin karşılamak içim yeterince para kazanamadığını söyledi. Hollanda 40’tan fazla ölümün de içinde olduğu 1.700’den fazla doğrulanmış koronavirüs vakası var. O, “ Arabamın kirasını mı yoksa sigortasını mı ödemeliyim? Birisini ödeyemeyeceğim. ” dedi.

San Fransisco’ya geri dönersek Maldonado da giderlerine ayak uyduramadığını söyledi. O, ailesinin şehrin Mission mahallesindeki fırın işi kapandıktan sonradan beri Lyft için iki yıldır sürücülük yapmaktadır.

O, daha çok sayıda uçuş iptal edildikten ve yerel yolcuların da işverenlerinin evden çalışmaya teşvik etmesinden dolayı koronavirüsün işleri geçen haftadan beri etkilemeye başladığını söyledi.

O gün, Uluslararası San Francisco Havalimanının çıkışındaki taksi ceplerinde duraktan çıktıkları sırayla araçları sıraya dizen Lyft’in otomatik kuyruğunda 200 araç beklemekteydi. Maldonado sıranın sonundayken diğer sürücülerle konuşmak için arabasından dışarıya çıkmıştı.

Wilton Nery adlı diğer bir paylaşımlı yolculuk şoförü  “ Aynı 11 Eylüldeki gibi.” dedi. Birleşik Devletlere 34 yıl önce göç ettiğini ve önce taksici olarak daha sonra Uber için ve şu anda da Lyft için çalıştığını söyledi. Omzunu silkerek “ Ne yapabilirsiniz ki? Bu oldukça zor bir durum.”

Tel örgülere yaslanıp yanmamış bir dal marlboro ile oynayan bir diğer Lyft sürücüsü  Leandro Lemos düşen kazancı hakkında dertli dertli söyleniyordu: “Warriors Games şirketi bütün toplantıları iptal etti. Bütün büyük teknoloji şirketleri çalışanlarına evde kalmalarını söylüyor.” Onun günlük kazancı önceki 400$’dan 150$’a düştü. O, ayrıca faturalarını ödeme ve hijyen malzemelerini sağlama konusunda endişelenmekte olduğunu söyledi.

Maldonado, Lemos’un fazladan biraz maskesini sakladığı arabasına onu davet ettiğini söyledi.

Bazı sürücüler arabalarının içinde uyurken, bazıları da sırada ilerlemek için bekliyordu. Diğerleri arabalarının kapı kollarını dezenfektan mendillerle siliyordu ve eğer bu iş kıtlığı devam ederse başka ne iş bulabilecekleri hakkında konuşuyorlardı. Lemos tırları sürmek için ticari bir lisans alabileceğini söyledi.

Bir buçuk saat beklemenin sonra, Maldonado sonunda sıranın önündeydi. Bir yolcu aldı ve onu San Francisco’nun 14 mil kuzeyine götürdü. Ancak Lyft uygulamasında oluşan bir problemden dolayı uygulama sürüşün tam uzunluğunu kaydetmedi ve ona sadece 3,75$’lık bir kazanç sağladı.

Lyft’İn müşteri hizmetlerine ulaşmaya çalıştığı 30 dakikadan sonra, durumu şirkete açıklayabildi. Böylece ücret 14$’a yükseldi.

Öğleden sonra Maldonado’da kuru bir öksürük peydah oldu. Virüse sahip olabileceğine dair endişelendi ancak sürmeyi bırakmak istemedi. O, bize ödemek zorunda olduğu bir mortgage kredisi olduğunu ve bunu başaramayacağını mesaj çekerek iletti.

Perşembe günü öğleden sonra 12.30 sıralarından Maldonado havalimanı sırasında beklemeye geri gelmişti. Onun en son sürüşü saatler önce sabah 9.30’daydı.

 

Kaynak: Nytimes